Ochrona każdego gatunku drzew owocowych podana jest w dwu tabelach podstawowych, które krótko sumują wszystkie zabiegi ułożone chronolo­gicznie. Uzupełnienie stanowią wykazy pestycydów zalecanych w ochro­nie sadów oraz tabela mieszania pestycydów itd. Omówiono tu dla przykładu tabelę dotyczącą „Programu ochrony jabłoni". W pierwszej rubryce (po lewej stronie) tabeli 16 podane są nazwy chorób i szkodników. Pod nazwą każdej choroby i szkodnika podano najważniejsze objawy pozwalające na rozpoznanie ich w praktyce. W drugiej rubryce wymieniono pestycydy zalecane do zwalczania choroby lub szkodnika oraz stężenia, w jakich powinny być stosowane przy standardowym opryskiwaniu (1500 I na 1 ha). Preparaty najskuteczniejsze umieszczano na czele listy, nie oznacza to jednak, że pierwszy jest 206 skuteczniejszy od drugiego, a drugi od trzeciego, gdyż mogą one być równorzędne. Jednakże pierwszy z wymienionych jest skuteczniejszy od ostatniego. W trzeciej rubryce podano termin zabiegu, a także uwagi dotyczące sposobu i warunków jego wykonania. Jeśli chorobę lub szkodnika można albo trzeba zwalczać w różnych terminach różnymi preparatami, to dla każdego terminu podana jest osobna ich lista w rubryce drugiej i odpowiednie uwagi — w rubryce trzeciej. „Terminarz ochrony jabłoni" (tab. 17) jest niejako streszczeniem poprzed­niej. W główce tabeli podano miesiące (oznaczone cyframi rzymskimi) i dekady (oznaczone białymi i czarnymi naprzemianległymi paskami), a pod spodem fazy rozwojowe drzew owocowych. Powiązanie faz rozwojowych z datami kalendarzowymi jest orientacyjne, ponieważ daty przejścia z jednej fazy do drugiej mogą się wahać z roku na rok od kilku do kilkunastu nawet dni, zależnie od warunków atmosferycznych w danym roku. Podobnie różnice występują między rejonami klimatycznymi kraju. Ilość miejsca przeznaczona na poszczególne miesiące i dekady jest niejednako­wa, gdyz największe spiętrzenie zabiegów ochrony roślin ma miejsce w kwietniu — lipcu, a najmniejsze w listopadzie — lutym. W pierwszej rubryce (z lewej strony) wymieniono zwalczane choroby i szkodniki, uszeregowane według kolejności ich zwalczania. Nazwy chorób i szkodników, które w większości sadów muszą być zwalczane corocznie lub prawie corocznie, wydrukowano pogrubionymi literami. Nazwy chorób i szkodników, które występują co parę lat lub tylko w określonych rejonach, wydrukowano normalnymi literami. W dalszych rubrykach umownymi symbolami zaznaczono terminy wyko­nywania zabiegów. Znakiem (•) oznaczono główny termin zwalczania, jeśli zabieg powinien być powtórzony dwu-lub trzykrotnie; znak ten powtórzono w odpowiedniej rubryce. Zwalczanie choroby lub szkodnika wymagającego kilku lub kilkunastu zabiegów w ciągu pewnego okresu zaznaczono określonej długości kreską poziomą, nad którą podano częstotliwość wykonywania zabiegów, wyrażoną liczbą dni między dwoma kolejnymi zabiegami. Znakiem Q) oznaczono pomocnicze (dodat­kowe) terminy zwalczania. Znak ten zastosowano także wówczas, gdy termin zwalczania zależy od wzrostu liczebności szkodnika, jak np. w przypadku przędziorków. Najprostszym sposobem korzystania z programu i terminarza ochrony sadów jest opracowanie schematycznego programu zwalczania chorób i szkodników występujących corocznie. W takim przypadku opryskuje się drzewa co 7-10 dni przed kwitnieniem przeciwko parchowi jabłoni, a po kwitnieniu co 10-14 dni przeciwko parchowi i co 7-10 dni przeciwko 207 mączniakowi. Ponadto w fazie późnego zielonego pąka stosuje się insektycydy o szerokim zasięgu działania do zwalczania mszyc, miodówki, zwójek i gąsienic zjadających liście, po kwitnieniu — insektycydy systemiczne w celu zwalczania mszyc, przędziorków, owocnicy jabłkowej i skorupika jabłoniowego, wreszcie pod koniec czerwca (według sygnaliza­cji) stosuje się Lebaycid dla zwalczania owocówki jabłkóweczki. Łatwo jednak zauważyć, ze taki system ochrony sadu jest nieekonomiczny, a ponadto nie zawsze dostatecznie skuteczny. Niektóre zabiegi, zwłaszcza zwalczające owady, mogą przypaść w terminie odbiegającym od optymalnego okresu zwalczania najgroźniejszego w danym sadzie gatunku, inne mogą okazać się całkowicie zbędne, wreszcie część gatunków, zwłaszcza pojawiających się sporadycznie, może pozo­stać nie zwalczana. A zatem schematyczny program może narazić na znaczne straty. Znacznie skuteczniejszy i bardziej opłacalny jest program oparty na sygnalizacji oraz na systematycznej obserwacji stanu zagrożenie sadu przez choroby, a zwłaszcza szkodniki. W takim wypadku należy przed sezonem opracować ramowy program opryskiwania na podstawie obser­wacji ubiegłorocznych oraz Programu ochrony i Terminarza ochrony. Następnie w ciągu okresu wegetacyjnego prowadzić systematyczne lustracje sadu (patrz str. 197) i wykonywać zabiegi w terminach optymalnych dla zwalczania gatunków występujących w największym nasileniu. Jeżeli np. masowo występuje piędzik przedzimek lub miodówka jabłoniowa, to opryskiwanie przed kwitnieniem lepiej wykonać pod koniec fazy zielonego pąka kwiatowego, jeśli natomiast masowo występują duze gąsienice, a piędzik i miodówka są mniej liczne, to korzystniej opryskać drzewa na początku fazy zielonego pąka lub wcześniej. Jeśli przędziorki są bardzo liczne (3-4 larwy na liść), to należy je zwalczać w fazie różowego pąka kwiatowego. Jeśli ich liczebność jest niewielka, to można zwalczać je dopiero po kwitnieniu, a nawet później. W wyborze odpowiednich pestycydów i ich dawek pomogą Czytelnikowi wykazy zalecanych środków chemicznych zamieszczone obok nazwy każdego szkodnika lub choroby oraz tabela 9 zawierające opis pestycydów zarejestrowanych do ochrony sadów. Dla doświadczonych sadowników, którzy chcieliby skuteczniej chronić drzewa przed chorobami i szkodnikami, ą jednocześnie ograniczać zużycie pestycydów, podano w tabeli 10 informacje o selektywności niektórych środków chemicznych. Wiadomo bowiem, że drapieżcę i pasożyty mogą w znacznym stopniu ograniczać liczebność szkodników. Stosując środki selektywne umożliwiamy im rozwój, co pozwoli zmniejszyć liczbę opryski-wań w latach następnych.